Which Side Are You On?

Η κομητεία Harlan στο Kentucky των ΗΠΑ ήταν, στις αρχές και μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, μια περιοχή που είχε να επιδείξει πολλά ανθρακωρυχεία, ακραία συντηρητικούς κυβερνήτες και το καθόλου κολακευτικό ψευδώνυμο “ματωμένη κομητεία”. Η ραγδαία αύξηση των ορυχείων και των επιχειρήσεων παραγωγής άνθρακα οδήγησε εκεί χιλιάδες αμερικανούς που μετακινούνταν προς αναζήτηση εργασίας ήδη από το 1890. Η εσωτερική μετανάστευση προς την κομητεία Harlan κορυφώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '20 και στις αρχές του '30, όπου το κράχ και η οικονομική κρίση δημιούργησαν μεγάλες μετακινήσεις ανέργων σε περιοχές όπου μπορούσε ακόμα να βρεθεί κάποια στοιχειώδης εργασία. Και μιας και η “γη της επαγγελίας”, η California, βρίσκονταν πολύ μακριά για τους βιομηχανικούς εργάτες των ανατολικών ακτών, πολλοί απο αυτούς βρέθηκαν εκεί. Και σύντομα το μετάνιωσαν.

Οι ανθρακωρύχοι δούλευαν με μηδενικά μέτρα ασφαλείας, εξευτελιστικούς μισθούς, διαμένωντας σε προχειροφτιαγμένους καταυλισμούς δίπλα στα ορυχεία, με καταστήματα ειδών πρώτης ανάγκης που ανήκαν στον ιδιοκτήτη του εκάστοτε ορυχείου. Τα ατυχήματα ήταν σχεδόν καθημερινό φαινόμενο και η υγειονομική περίθαλψη ένα καλό θέμα για αστειευτεί κανείς, αλλά μέχρι εκεί. Επιπλέον, οι εργοδότες αρνούνταν κάθε συζήτηση για βελτίωση των συνθηκών εργασίας, πολλές φορές επικαλούμενοι την οικονομική κρίση (σας θυμίζει κάτι;).

Όταν, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, στην περιοχή έκανε την εμφάνισή του το συνδικάτο United Mine Workers και ξεκίνησαν οι πρώτες προσπάθειες για την δημιουργία σωματείων και οργανωμένων διεκδικήσεων, η απάντηση των εργοδοτών ήταν η δημιουργία “ομάδων κρούσεων” αποτελούμενων από πληρωμένους εγκληματίες και επαγγελματίες “union busters” -επάγγελμα με ιδιαίτερη άνθηση την εποχή- υπό την καθοδήγηση του σερίφη της περιοχής J.H.Claire, ουσιαστικά υπαλλήλου των ιδιοκτητών των ορυχείων.

Οι union busters του Claire συγκρούονταν με τους εργαζόμενους στις απεργίες, απειλούσαν τις οικογένειές τους, δωροδωκούσαν και ενίοτε δολοφονούσαν στελέχη του UMW, οι υποθέσεις των οποίων κατέληγαν στην τοπική αστυνομία σε φακέλους με την ένδειξη “ελλειπή στοιχεία”. Οι δράστες δεν συλλαμβάνονταν ποτέ.

Το 1931, κατά την διάρκεια μιας μεγάλης απεργίας των ανθρακωρύχων, μια από τις οικογένειες που δέχτηκαν την κατ' οίκον “επίσκεψη” από τις ομάδες του Claire ήταν και η οικογένεια της Florence Reece, κόρης ανθρακωρύχου και συζύγου του Sam Reece, επίσης ανθρακωρύχου και μέλους του συνδικάτου UMW. Καθώς ο Sam έλειπε από το σπίτι, οι union busters αρκέστηκαν στο να τρομοκρατήσουν και να χτυπήσουν την γυναίκα του και τα παιδιά του. Το ίδιο βράδυ, η Reece έγραψε τους στίχους του Which side are you on, το οποίο και μελοποίησε βασιζόμενη σε κάποιον εκκλησιαστικό ύμνο.

Το Which side are you on διασκευάστηκε και έγινε ευρύτερα γνωστό από τον Pete Seeger στην δεκαετία του '60, ενώ ξαναήρθε στο προσκήνιο με έναν δεύτερο γύρο αναταραχών στην κομητεία Harlan στα μέσα της δεκαετίας του '70, όπου και η Florence Reece βρέθηκε και πάλι, αν και ηλικιωμένη, στο πλευρό των απεργών. Το 2003 διασκευάστηκε από την Natalie Merchant (από όπου και ακούγεται στο video).

Come all you good workers

Good news to you I'll tell

Of how the good old union

Has come in here to dwell

Ελάτε όλοι οι καλοί εργάτες,

Έχω καλά νέα να σας πω,

Πως το συνδικάτο

Είναι εδώ για να μείνει.

Which side are you on boys?

Which side are you on?

Σε ποιά πλευρά είστε, παιδιά;

Σε ποιά πλευρά είστε;

My daddy was a miner

He's now in the air and sun

He'll be with you fellow workers

Until the battle's won

Ο πατέρας μου ήταν ανθρακωρύχος,

Τώρα είναι στον αέρα και τον ήλιο.

Θα είναι μαζί σας, εργάτες

μέχρι να κερδηθεί η μάχη.

Which side are you on boys?

Which side are you on?

Με ποιά πλευρά είστε, παιδιά;

Με ποιά πλευρά είστε;

They say in Harlan County

There are no neutrals there

You'll either be a union man

Or a thug for J.H.Claire

Λένε ότι στην επαρχία Harlan

κανείς δεν είναι ουδέτερος.

Είτε θα είσαι του συνδικάτου

είτε φονιάς του J.H. Claire

Which side are you on boys?

Which side are you on?

Με ποια πλευρά είστε, παιδιά;

Με ποιά πλευρά είστε;

Oh workers can you stand it?

Oh tell me, how you can?

Will you be a lousy scab

Or will you be a man?

Εργάτες, μπορείτε να το ανεχτείτε;

Πείτε μου, πως μπορείτε;

Θα είστε άθλιοι απεργοσπάστες,

Ή θα είστε άντρες;

Which side are you on boys?

Which side are you on?

Με ποια πλευρά είστε, παιδιά;

Με ποιά πλευρά είστε;

Don't scab for the bosses

Don't listen to their lies

Poor folks ain't got a chance

Unless they organize

Μην γίνεστε προδότες για τα αφεντικά,

Μην ακούτε τα ψέμματά τους.

Οι φτωχοί δεν έχουν ελπίδα

αν δεν οργανωθούν.

Ol' Man River

Στις 27 Δεκεμβρίου του 1927 το κοινό του Broadway έμεινε άφωνο όταν άνοιξε η αυλαία της πρώτης πράξης του musical Showboat. Οι θεατές αντίκρυσαν για πρώτη φορά έναν μεικτό θίασο μαύρων και λευκών και οι στίχοι του πρώτου τραγουδιού -ενός μουσικού θέματος που επαναλαμβάνεται συχνά ως leitmotif στο έργο- έθεσαν το πλαίσιο για ένα musical με διαφορετικό περιοεχόμενο από το συνηθισμένο. Το σκηνικό αναπαριστούσε ένα λιμάνι του Μισσισσιπή και Αφροαμερικανούς εργάτες που τραγουδούσαν:

Colored folks work on de Mississippi,

Colored folks work while de white folks play,

Pullin' dose boats from de dawn to sunset,

Gittin' no rest till de judgement day.

Οι έγχρωμοι δουλεύουν στον Μισσισσιπή

Οι έγχρωμοι δουλεύουν όσο οι λευκοί παίζουν,

Τραβώντας τις βάρκες από την αυγή μέχρι την δύση,

Χωρίς ξεκούραση μέχρι την μέρα της κρίσης.

Ήταν η πρώτη φορά που η βιομηχανία του θεάματος ασχολήθηκε με ένα τόσο “ακραίο” για την εποχή θέμα, όπως η παρουσίαση της σκλαβιάς και της ζωής των μαύρων εργατών. Το κομμάτι Ol' Man River απέκτησε γρήγορα συμβολικές διαστάσεις, ιδιαίτερα μετά την ερμηνεία του Paul Robeson στο Λονδίνο το 1928, στο Broadway το 1932 και στην κινηματογραφική εκδοχή του Showboat, γυρισμένη το 1936. To Ol' Man River περιγράφει την σκληρή ζωή ενός μαύρου ναυτεργάτη σε αντιπαραβολή με την ήρεμη και “ανέμελη” ροή του Μισσισσιπή.

Ο Paul Robeson δεν ήταν κάποιος τυχαίος ηθοποιός του Broadway. Ένας από τους πρώτους μαύρους που φοίτησε σε “πρωτοκλασάτα” πανεπιστήμια (Rutgers & Columbia University), o πρώτος μαύρος που υποδήθηκε τον Οθέλλο του Shakespear, δικηγόρος, υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συνδικαλιστής, εκφραστής ριζοσπαστικών απόψεων, βραβευμένος με το βραβείο Lenin. Ο Robeson ήταν το ιδανικό θύμα του ΜακΚαρθισμού που πήγαινε γυρεύοντας όταν τραγουδούσε εθελοντικά σε συγκεντρώσεις συνδικάτων μεταλλορύχων στη Βρετανία, όταν στήριζε την ταξιαρχία “Αβραάμ Λινκολν” (αμερικανοί εθελοντές στον Ισπανικό Εμφύλιο) και όταν κατηγορούσε τις ΗΠΑ για γενοκτονία των Αφροαμερικανών με διαβήματα στον ΟΗΕ.

Ως αποτέλεσμα, κατέθετε κάθε λίγο στις περίφημες “Επιτροπες Αντι-Αμερικανικών Δραστηριοτήτων” του ΜακΚαρθυ, παρακολουθούνταν συστηματικά από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και της Βρετανίας και κατακεραυνόνωνταν δημόσια από ακροδεξιούς γερουσιαστές που θεωρούσαν την πρόταση για νόμο κατά του λιντσαρίσματος “ακραία”. Σταδιακά απομονώθηκε από τα media και το 1950 του απαγορεύθηκε η έξοδος από την χώρα, με την δικαιολογία οτι η μεταχείριση των μαύρων στις ΗΠΑ είναι “οικογενειακή υπόθεση” και δεν πρέπει να γίνεται γνωστή στο εξωτερικό.

Ο Robeson απάντησε οργανώνοντας μια συναυλία στα σύνορα του Καναδά και των ΗΠΑ, που παρακολούθησαν περίπου 40.000 άτομα. Η απαγόρευση εξόδου έληξε το 1958.

Ήδη από το 1938 ο Robeson, σε απάντηση των κατακριτών του, είχε αρχίσει να αλλάζει τους στίχους του Ol' Man River. Στην δική του εκδοχή, ο μαύρος εργάτης δεν “ζήλευε” πλέον την ηρεμία του Μισσισσιπή, αλλά έπαιρνε ενεργή στάση απέναντι στην εκμετάλλευσή του από τους λευκούς. Η πιο γνωστή αλλαγή ήταν στους στίχους:

Ah gits weary / An' sick of tryin'; / Ah'm tired of livin' / An skeered of dyin', / But Ol' Man River, / He jes' keeps rolling along! (Είμαι εξαντλημένος/ Και βαρέθηκα να προσπαθώ/ Κουράστηκα να ζώ/ Και φοβάμαι να πεθάνω/ Αλλά ο γέρος ποταμός/ Απλά συνεχίζει να κυλά)

Στην εκδοχή του Robeson οι στίχοι έγιναν

But I keeps laffin'/ Instead of cryin' / I must keep fightin'; / Until I'm dyin', / And Ol' Man River, / He'll just keep rollin' along! (Αλλά εγώ συνεχίζω να γελάω/ Αντί να κλαίω/ Πρέπει να συνεχίσω να μάχομαι/ Μέχρι να πεθάνω/ Και ο γέρος ποταμός/ Απλά συνεχίζει να κυλά).

Dere's an ol' man called de Mississippi
Dat's de ol' man dat I'd like to be!
What does he care if de world's got troubles?
What does he care if de land ain't free?

Είναι ένας γέρος που τον λένε Μισσισιπή,

Αυτός είναι ο γέρος που θα ήθελα να είμαι,

Τι τον νοιάζει αν ο κόσμος έχει μπελάδες,

Τι τον νοιάζει αν η χώρα δεν είναι ελεύθερη.

Ol' man river,
Dat ol' man river
He mus'know sumpin'
But don't say nuthin',
He jes'keeps rollin'
He keeps on rollin' along.

Ο γέρος ποταμός,

Αυτός ο γέρος ποταμός,

Πρέπει να ξέρει κάτι,

Αλλά δεν λέει τίποτα.

Απλά κυλάει

και συνεχίζει να κυλάει μακριά.

He don' plant taters,
He don't plant cotton,
An' dem dat plants'em
is soon forgotten,
But ol'man river,
He jes keeps rollin'along.

Δεν φυτεύει πατάτες,

Δεν φυτεύει βαμβάκι,

Και αυτοί που τα φυτεύουν

Σύντομα ξεχνώνται,

Αλλά ο γέρος ποταμός,

Απλά συνεχίζει να κυλά.

You an'me, we sweat an' strain,
Body all achin' an' racket wid pain,
Tote dat barge!
Lif' dat bale!
Git a little drunk
An' you land in jail.

Εγώ κι εσύ ιδρώνουμε και προσπαθούμε,

Το σώμα ράκος από τον πόνο,

Τράβα την βάρκα!

Σήκωσε το φορτίο!

Μέθυσε λιγάκι

και θα καταλήξεις στην φυλακή.

Ah gits weary
An' sick of tryin'
Ah'm tired of livin'
An' skeered of dyin',
But ol' man river,
He jes'keeps rolling' along.

Είμαι κουρασμένος

και βαρέθηκα να προσπαθώ,

Κουράστηκα να ζω

και φοβάμαι να πεθάνω,

Αλλά ο γέρος ποταμός

Απλά συνεχίζει να κυλά.

Colored folks work on de Mississippi,
Colored folks work while de white folks play,
Pullin' dose boats from de dawn to sunset,
Gittin' no rest till de judgement day.

Οι έγχρωμοι δουλεύουν στον Μισσισσιπή,

Οι έγχρωμοι δουλεύουν όσο οι λευκοί παίζουν,

Τραβώντας τις βάρκες από την αυγή μέχρι την δύση,

Χωρίς ξεκούραση μέχρι την μέρα της κρίσης.

Don't look up
An' don't look down,
You don' dast make
De white boss frown.
Bend your knees
An'bow your head,
An' pull date rope
Until you' dead.

Μην κοιτάς ψηλά,

μην κοιτάς κάτω,

Για να μην κάνεις

Το λευκό αφεντικό να θυμώσει,

Λύγισε τα γόνατα,

Σκύψε το κεφάλι

και τράβα το σχοινί μέχρι να πεθάνεις.

Let me go 'way from the Mississippi,
Let me go 'way from de white man boss;
Show me dat stream called de river Jordan,
Dat's de ol' stream dat I long to cross.

Άσε με να φύγω από τον Μισσισσιπή,

Άσε με να φύγω από το λευκό αφεντικό.

Δείξε μου το ποτάμι που το λένε Ιορδάνη,

Αυτό είναι το ποτάμι που θέλω να διασχίσω.

Strange Fruit

Στις 7 Αυγούστου του 1930, στην πόλη Marion της Indiana, ένα από τα προπύργια της Ku Klux Klan στην περιοχή, οι λευκοί κάτοικοι διασκέδασαν με ένα ακόμα λιντσάρισμα από εκείνα που συχνά απολάμβαναν στις επαρχίες των ΗΠΑ, αυτό των Αφροαμερικανών Thomas Shipp και Abraam Smith, κατηγορούμενων για φόνο και συλληφθέντων την προηγούμενη μόλις νύχτα.

Η φωτογραφία του λιντσαρίσματος επηρέασε βαθιά τον Abel Meeropol, έναν δάσκαλο από την φτωχή εβραϊκή κοινότητα του Bronx και μέλος του Αμερικανικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Ο Meeropol δημοσίευσε το ποίημα "Strange Fruit" στο περιοδικό New York Teacher το 1936 και στην συνέχεια στο αριστερό περιοδικό New Masses. Αργότερα το μελοποίησε ο ίδιος και το παρουσίασε στην Billie Holiday, η οποία το τραγούδησε για πρώτη φορά το 1939. Μετά την άρνηση της εταιρίας Columbia να το ηχογραφήσει, φοβούμενη της αντιδράσεις και την πτώση των πωλήσεων στις Νότιες Πολιτείες, η Billie Holiday απευθύνθηκε στην πιο εναλλακτική Commodore Records. Τραγούδησε a cappella στον ιδιοκτήτη της εταιρίας το κομμάτι, κάνοντάς τον να δακρύσει. Το κομμάτι ηχογραφήθηκε δύο φορές (το 1939 και το 1944) και έγινε σημείο αναφοράς του αντιρατσιστικού κινήματος και των κινημάτων των μαύρων για πολιτικά δικαιώματα.

Το 1939 το περιοδικό Time αποκήρυξε το κομμάτι ως "μουσική προπαγάνδα" προς όφελος της οργάνωσης NAACP (National Association for the Advancement of Coloured People) που υπερασπίζονταν τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών. Εξήντα χρόνια μετά, το 1999, το ίδιο περιοδικό το αποκάλεσε "κομμάτι του αιώνα".

Σε ένα άρθρο της εποχής, στην εφημερίδα New York Post, κάποιος συντάκτης, αναφερόμενος στο Strange Fruit, έγραψε ότι αν ποτέ η οργή των καταπιεσμένων ξεσπάσει στον Νότο, τώρα έχει την δικιά του Μασσαλιώτιδα.

Southern trees bear strange fruit,

Blood on the leaves and blood at the root,

Black body swinging in the Southern breeze,

Strange fruit hanging from the poplar trees.

Pastoral scene of the gallant South,

The bulging eyes and the twisted mouth,

Scent of magnolia sweet and fresh,

Then the sudden smell of burning flesh!

Here is fruit for the crows to pluck,

For the rain to gather, for the wind to suck,

For the sun to rot, for the trees to drop,

Here is a strange and bitter crop.

Τα δέντρα του Νότου έχουν παράξενους καρπούς,

Αίμα στα φύλλα και αίμα στην ρίζα,

Μαύρο σώμα αιωρείται στην νότια αύρα,

Παράξενα φρούτα κρέμονται από τα λευκά δέντρα.

Βουκολική σκηνή του γενναίου Νότου,

Τα πρησμένα μάτια και το στρεβλωμένο στόμα,

Άρωμα μανόλιας γλυκιά και φρέσκια

Και τότε η ξαφνική μυρωδιά της καμμένης σάρκας.

Ιδού τα φρούτα για να μαδήσουν τα κοράκια,

Για να μαζευτεί η βροχή, τα ρουφήξει ο άνεμος,

Να τα σαπίσει ο ήλιος, να πέσουν από τα δέντρα,

Ιδού μια παράξενη και πικρή σοδειά.